Birtubrigði daganna : lausablöð

Úr Birtubrigðum daganna:

Smásagnir

Útlenda orðið anekdóta hefur í eyrum flestra sömu merkingu og skrýtla. Að réttu lagi er merkingarsvið þess þó mun rýmra, en hefur skroppið saman víðast hvar. Í nálægum löndum kváðu vera reknar stofur þar sem framleiddar eru skrýtlur handa blöðum, tímaritum, skemmtiþáttum í útvarpi og sjónvarpi og öðru á markaðnum sem þiggja vill, oft gefnar út í alldigrum bókum, og þykir það góður fjáraflavegur. Vinsælt er að leggja slíka fyndni í munn nafnkenndum persónum, þó þannig að þær hefðu, samkvæmt hugmyndum almennings, getað sagt það sem skrýtlusmiðirinir bjuggu til.
Þessi atvinnugrein er síður en svo átöluverð frekar en skopteikningar. Þær eru samt í höndum hugmyndaríkra teiknara á hærra plani, eins og sagt er, jafnvel sígild dæmi um mannlegt eðli og atferli, spaugilegar röntgenmyndir þess. Ég nefni til að mynda Adamson gamla.
Anekdóta í hinni rýmri merkingu orðsins er hins vegar gullvægt ritform, sé kunnáttusamlega á því haldið: stutt, hnitmiðuð frásögn, oft fyndin, um afmarkað efni, gædd markvísri skírskotun. Þetta form hefur aldrei náð fram að ganga í íslenzkum bókmenntum að neinu ráði, enda þótt Jónas Hallgrímsson (fyrstur íslenzkra skálda?) hafi beitt því af íþrótt sem hefði átt að duga til eftirbreytni. Ég á við Klauflaxinn og Að tyggja upp á dönsku. Af erlendum meisturum formsins á seinni tímum kemur manni undireins í hug Heinrich von Kleist.
Ávinningur væri af því, ef anekdótur sem bókmenntaform næðu rótfestu hérlendis.

(s. 53-54)