Halldór Baldursson

Að sjá veruleika sinn speglaðan á blaðsíðum bóka er mikilvægt fyrir lítil börn. Hversdagsleikinn getur verið ævintýralegur og hlutir sem við upplifum dagsdaglega geta umbreyst í töfrandi sögur. Bækurnar þrjár sem hér verða teknar til umfjöllunar fjalla allar um venjuleg börn í hversdagslegum aðstæðum. Vinirnir Úlfur og Ylfa fara í ævintýraleiðangur í Úlfur og Ylfa: Ævintýradagurinn eftir Ingileifu Friðriksdóttur og Maríu Rut Kristinsdóttur. Bókin er myndskreytt af Auði Ýr Elísabetardóttur. Hinar tvær bækurnar eru nýjustu bækurnar um Obbuló í Kósímó, Nammið og Myrkrið, eftir þau Dinnu og Dóra. .  

Hin almenna hugmynd um myndskreytingar í bókum er að þær séu einskonar viðbót við textann, jafnvel skraut, en í öllum föllum ávallt undirskipaðar textanum á einhvern hátt, þjónar hans jafnvel (svona álíka og við gagnrýnendur erum þjónar lista(ma)nna), en ekki skapandi í sjálfu sér. Þetta er viðhorf sem listafólk sem sinnir myndlýsingum í barnabókum hefur reynt að berjast gegn, með misgóðum árangri, þó vissulega hafi þokast í rétta átt, eins og Dimmalimm verðlaunin eru gott dæmi um. Viðurkenningar fyrir myndmál í barnabókum auka vonandi skilning á mikilvægi myndanna, auk þess að benda á þá einföldu hugmynd að ‘lestur’ felur ekki bara í sér lestur á rituðu máli, heldur býr í orðinu læsi mun víðari heimur skynjunar og túlkunar á allt frá bókstöfum til lita, borgarkorta til fatastíls.

Eitt einkenni barnabóka er að sinna einhverskonar uppeldis- og kennsluhlutverki. Barnabækur bjóða foreldrum uppá ýmsar leiðir til að kynna barnið fyrir nýjum heimum og hugmyndum, í von um að barnið tileinki sér nægilega þekkingu til að takast á við samfélagið, lífið og jafnvel sjálft sig. Þannig eru barnabækur ekki bara sögur heldur líka einskonar dæmisögur sem foreldrar geta nýtt í ýmsum tilgangi.

Svo gerist það að börn eldast og þá eiga þau að venja sig við alvöru bækur, og um leið af myndum. Þetta er þjáningarfullt ferli og í raun óskiljanlegt og enn stend ég mig að því að sakna myndlýsinga í skáldsögum - mér fannst til dæmis Argóarflís Sjóns, með öllum sínum goðum, mönnum og meinvættum, beinlínis kalla á myndir, sömuleiðis hefðu dularfullar myndir við skáldsögu Guðrúnar Evu Mínervudóttur, Yosoy, glatt mig afar mikið.